Mahlathini le Mahotella Queens
Mahlathini le Mahotella Queens (hape batsebahalang ka Mahlathini Nezintombi Zomgqashiyo le Mahlathini le Banana ba Mgqashiyo) e ne e le sehlopha se seholo sa Afrika Borwa sa mbaqanga [1] se entsoeng ka mekgahlelo e meraro ya mmino tse kopantsweng hammoho ke moshebi wa ditalenta le mohlahisi wa direkoto Rupert Bopape ho Gallo Recording Company e motse moholo wa gauteng, Afrika Borwa ka 1964. Sehlopha se na le dikarolo tse tharo tse fapaneng tse latelang:
- Mofu Simon "Mahlathini" Nkabinde (1937-1999), "sebini se matla" ka moo aletsang "ho hoeletsa" o tebileng wa basso. [2]
- Sehlopha sa banana sa Mahotella Queens (1964-ho fihla hona jwale), sehlopha sa kgale se nang le batho ba bararo, Hilda Tloubatla, Nobesuthu Mbadu le Mildred Mangxola. Ba ntse ba ngola leho rekota le ho bina dinahaeng tsa mose ho mowatle, ba bararo ba tsejwa ka tsela eo ba binang kayona e ikhethang o feto-fetohang dipakeng tsa di-harmonic tse ngata le li-vocal tse sa utlwahaleng,mmino wa mbaqanga o etelletsweng pele ka katara le metjeko o potlakileng hodima sethala.
- Sehlopha sa diletswa, Makgona Tsohle Band (1964-1999), se tsebahalang ka ho theha mokgatlo wa mmino wa mbaqanga, E etelletsweng pele ke motsamaisi wa seletsi sa katara ya motlakase motlakase eleng Marks Mankwane le alto saxophonist West Nkosi.
Hammoho ba ile ba atleha haholo khoebong mme ba ba le tšhuthsumetso e kgolo ya bophelo Afrika Borwa le tikolohong ya 1964-72. Dikarolo tse tharo tsa sehlopha di ile tsa fetoha ka 1986-87; ka mora hore ho hlomphehe Nelson Mandela ka letsatsi la hae la tswalo la bo70 Wembley Arena ya London ka 1988, sehlopha se seholo se ile sa tsebahala matjhabeng dilemong tsa 1987-97, sa tswela pele ho hlaha meketeng e mengata ya matjhabeng.
Hisetori
[fetola | fetola mohloli]Ho phatlalatsa ditaba tsa 1964
[fetola | fetola mohloli]Di rekoto tse kgolo tsa nakong ya kgethollo ya merabe ya Afrika Borwa e ne e le dikhamphani tse nang le batho ba basweu tse nang le batshwantshisi ba btho ba batsho ba seng bakae feela. Historing, melao e kang Molao wa Naha wa 1913 ho dihlopha tsa melao tsa (1950) e ile ya thibela dibini tsa merabe e fapa fapaneng ho tsebahala mme ba bangata ba ne ba sa dumellwa. Ka lebaka leo, ho etsa hore ho be thata haholo hore bataki kapa bangodi ba mmino ba batho batsho ba fuwe kananelo ka ntle le hoba le meedi merabeng ya bona .[3] [4] [5] Nakong ya kgethollo ya merabe , Ma aforika Borwa a batho ba batsho ba ne ba sa kgone ho bapalla bamamedi ba batho basweu mme mananeo a batho basweu a se nang dihlooho a ne a sa amoheleha mminong o susumetswang ke Ma Amerika. Mavuthela e thehilwe ka 1964 e le karolo ya sehlopha se seholo ka ho fetisisa sa bahatisi ba mmino sa naha se ikemetseng sa Gallo Africa ho tsepamisa maikutlo feela ho hlahiseng mmino bakeng sa maraka wa batho ba batsho wa Aforika Borwa. E ne e etelletswe pele ke moshebi wa ditalenta/ mohlahisi Rupert Bopape, eo e neng e le mohlahisi wa EMI Afrika Borwa pele a kena Gallo Record Company. Bopabe o ne a se a ntse a atlehile ele sebini se tummeng jwalo ka Alexandra Black Mambazo, King's Messengers Quartet le sehlopha sa basadi sa Dark City Sisters. Bahlahisi ba Afrika Borwa ba batho batsho ba ile ba batla ka mohopolo wa ho kgutlela mekgweng ya mmino wa Afrika o tummeng wa molumo le dihlopha tse binang ka kutlwano, empa ba ile ba etsa hore diletswa di be matla, ba kopanya bong ba bona, mme ba eketsa melodi hlasimollang wa 8/8 toropong. Mmino wa Mbaqanga o ile wa tsebahala ka hara Ma aforika Borwa a batho batsho ba lulang makeisheneng arona. [6][7]
Sehlopha seo hamorao se ileng sa tsebahala lefatsheng ka bophara e le Mahlathini le Mahotella Queens se qalile e le karolo ya sehlopha sa dibini se sebetsang ho Mavuthela Music Company. Rupert Bopape o thehile sehlopha mme ase arola dikarolo l tse tharo tse fapaneng. O etlisistse le EMI Mahlathini ('Tau ya Soweto'), e leng moetapele ya ka sehloohong wa setaele se ileng sa kolobetswa hamorao e le ho bobola (mofuta wa mantswe o ne o etswa ke dibini tsa banna tse nang le lentswe le tebileng hammoho le dihlopha tse hlano tsa basadi tsa kutlwano le sehlopha sa tshehetso sa diletswa).[8] E nngwe ya diketso tse atlehileng haholo tsa Bopape e ne e le sehlopha sa dibini tsa basadi tse neng di tla rekota dipina tlasa mabitso a fapaneng a sehlopha, ho kenyeletswa le lebitso, Mahotella Queens. Sehlopha se na le dibini tse hlano tse nkilweng ho sehlopha se seholo sa dibini tse kenyeletsang Hilda Tloubatla, Juliet Mazamisa, Ethel Mngomezulu le Francisca MngomeZulu, Mildred Mangxola, Nobesuthu Mbadu, Windy Sibeko, Mary Rabotapi (eo pele e neng e le The Skylarks) le Nunu Maseko; ba ile ba fetoha sehlopha sa banana se tsebahalang haholo naheng nakong tsa morao tsa bo-1960 - bohareng ba bo-1970.[1]Mahotella Queens le Mahlathini ba ne ba tsheheditswe ke Makgona Tsohle Band e sa tsoa thehoa (e fetolelang e le 'Band Who Can Do Everything'), dibini tsena dile hlano kaofela e ne e le basebetsi ba mehleng ba malapeng ba tswang Pretoria - West Nkosi (saxophone), Marks Mankwane (Rakatara ya eteletseng pele), Joseph Makwela (moletsi wa sekupu), Vivian Ngubane (moledtsi wa karatara ya melodi) le Lucky Monama (lithaelo).[9] Karolo ya baledi ba lenaka e ne e kenyelletsa Lemmy 'Special' Mabaso, Shadrack Piliso, Mario da Conceicao le (ka bokgutshwanyane) Spokes Mashiyane. Sehlopha sa baletsi ba lenaka se ile sa atoloswa qetellong ya bo-1960, ho kenyelletsa Roger Xezu, Sipho Bhengu, Thomas Motshoane, David Khanyile (ya tsebahalang ka "Fastos The Great") le Sello Mmutung (e tsejwang ka ho fetisisa e le "Bra Sello").[10]
Mosebetsi wa pele wa mosebetsi
[fetola | fetola mohloli]Dibini tsa Afrika Borwa tsa batho ba batsho di ne di fumana chelete e nyane mme ho ne ho le thata ho fumana nako ho sea-le-moya ho dite esheneng tsa lehae, hangata ba ne ba bapala kapa ho binela kantle ho mabenkele a rekisang mmino ele ho hohela bamamedi. [11] Sehlopha se qalile ka ho khaola likopi tse 78 tsa lirekoto tsa pokello ea bona ea pele ea lipina le ho bapala 'mino oa bona seterateng, ba ile ba tsoela pele ho rekota li-single tse makholo tse ileng tsa atleha. Ho pholletsa le morao 1960s le mathoasong a 1970s, Mahlathini le Mahotella Queens ba ne ba laola 'mino oa Afrika Boroa, ba kenya lirekoto tse ngata ho tloha qalong ea bona Orlando Train ho ea lipina tse kang Uyavutha Umlilo (Mmino oa Lihele), Sengikala Ngiyabeleka (Ho lla le ho baleha), Thoko, Sithunyiwe, Pitsa Tse Kgolo, Ngikhala Ngiyabaleka le Izulu Liyaduduma. Tse ling tsa li-singles tsa bona tse atlehileng li ile tsa bokelloa ho li-albhamu tse kang Meet the Mahotella Queens (LP ea bona ea pele), Indoda Mahlathini, Marena, Marks Umthakathi le Umculo Kawupheli.